Het is vrijwel onmogelijk dat een vaccin voor het coronavirus je DNA kan aanpassen

Op Facebook verschijnen regelmatig berichten waarin wordt beweerd dat een mogelijk vaccin tegen het nieuwe coronavirus je DNA kan aanpassen. Volgens bepaalde berichten zou een vaccin menselijke eigenschappen kunnen aanpassen door aan het DNA te sleutelen. Ook zouden er door het vaccin meer kinderen geboren worden bij wie het geslacht nog onduidelijk is, en zou het vaccin tot kanker kunnen leiden. Maar klopt dat bericht wel?

BEOORDELING: Het is quasi onmogelijk dat de genetische informatie van RNA (ribonucleïnezuur) in een vaccin je DNA (desoxyribonucleïnezuur) kan herschrijven. Het is nog onwaarschijnlijker dat het vaccin DNA-informatie zou overdragen aan de geslachtsklieren en dat de wijzigingen in de cellen zouden worden doorgegeven van generatie op generatie. Ook de claim rond de ontwikkeling van kankers klopt niet.

FEITEN: Volgens het bericht zou het vaccin tegen het coronavirus bedoeld zijn om ons DNA aan te passen. Hoewel er wereldwijd meer dan 100 projecten worden uitgevoerd om een vaccin te vinden, is nog geen enkele instelling of organisatie erin geslaagd om een vaccin uit te brengen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) worden er momenteel 21 vaccins klinisch onderzocht (vanaf 6 juli).

Het Belgische bedrijf Janssens Pharmaceutica is een van de bedrijven waarbij klinische proeven worden uitgevoerd. Het Belgisch Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten keurde ook op 19 juni 2020 een eerste klinische studie voor een potentieel vaccin tegen het nieuwe coronavirus goed. In Nederland meldt het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen voorlopig nog geen goedgekeurde studie. Kortom, er is nog geen vaccin tegen het nieuwe coronavirus beschikbaar, dus kunnen er nog geen zekere uitspraken over worden gedaan.

Ook wordt er in de tekst een foute redenering toegepast bij het "sleutelen aan DNA". Volgens een bericht zou een vaccin eigenschappen van de mens kunnen aanpassen door DNA te herschrijven met RNA. Het RNA zou een stukje DNA zoeken, uitknippen en vervangen door een ander stukje informatie. Die uitspraak is volgens experts niet gebaseerd op wetenschappelijk bewijs. "Door mRNA (of messenger RNA) in een cel aan te brengen, wijzig je op geen enkele manier het DNA van de ontvanger", zeggen professoren Thomas Michiels en Jean-Paul Coutelier, experts in genetica, DNA en virologie aan de UC Louvain.

Maar hoe verloopt zo’n vaccinatie dan wel? Op 18 mei voerde dpa reeds een factcheck uit naar een gelijkaardig bericht. Volgens het Paul Ehrlich Instituut (PEI), het Duitse Federale Instituut voor Vaccins en Biomedische Geneesmiddelen, werkt zo'n vaccinatie als volgt: Een mRNA-vaccin bevat delen van het genetisch materiaal van het virus, waaronder ook een blauwdrukken voor een bepaald eiwit of bepaalde delen ervan.

Wanneer deze genetische informatie in cellen van het lichaam terecht komt, worden er overeenkomstige eiwitstructuren van het virus aangemaakt. Het lichaam reageert eigenlijk op de eiwitten en begint antistoffen aan te maken. Als de gevaccineerde persoon later in contact komt met het virus, kan het immuunsysteem de structuur van het eiwit herkennen en specifiek het virus bestrijden.

In principe brengt mRNA dus informatie van de celkern naar andere delen van de cel. Maar kan mRNA ook een menselijk genoom aanpassen, dat is opgeslagen in de vorm van DNA? "Het ingebrachte mRNA veroorzaakt een tijdelijke reactie van het eiwit waartegen een immuunrespons kan komen, maar er is op geen enkele manier sprake van een genetische modificatie van een gevaccineerd persoon", gaat Michiels verder. 

Dr. Tugce Aktas, groepsleider bij het Duitse Max Planck Instituut voor Moleculaire Genetica, sluit niet volledig uit dat er genetische informatie van RNA in het DNA kan komen, maar noemt de kans echter bijna nul. Volgens haar is het bovendien nog minder waarschijnlijk dat de informatie wordt overgedragen aan de geslachtsklieren en dus gevolgen kan hebben voor de voortplanting.

Ten slotte is ook de claim dat de invloed van het vaccin op het DNA tot kanker kan leiden niet correct, weet ook Prof. Johan Swinnen, kankeronderzoeker aan de KU Leuven. "In principe kan je RNA gebruiken om veranderingen in het genoom aan te brengen, maar daarvoor heb je een specifiek eiwit (cas9) nodig dat wij mensen niet hebben en moet het RNA speciaal daarvoor ontworpen zijn, niet zoals dat in een mogelijk vaccin. Mocht het RNA het DNA toevallig al aanpassen, dan nog is de kans nagenoeg onbestaande dat dit alleen zou leiden tot de ontwikkeling van kanker. Ook andere vaccins zijn veilig gebleken wat de ontwikkeling van kanker betreft."

"In de jaren '50 en '60 zijn er wel vaccinaties gebeurd met een polio-vaccin dat gecontamineerd zou zijn met een SV40 virus. Mogelijk komt een groot deel van de bezorgdheid dat vaccinatie kanker kan veroorzaken nog van toen, maar dat is niet meer van deze tijd en zelfs door dat voorval is er geen verhoogde kanker vastgesteld. Voor de rest worden vaccins natuurlijk streng getest en lange tijd opgevolgd en is er weinig of geen evidentie voor de ontwikkeling van kankers." Swinnen benadrukt dat er zelfs verscheidene vaccins zijn die net beschermen tegen kanker, zoals vaccinatie tegen het humaan papillomavirus (HPV). 

---

Links:
Bericht op Facebook: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1528741187306404&set=a.284894945024374&type=3&theater (gearchiveerd: http://dpaq.de/eUFLV)

Vaccins WHO: https://www.who.int/publications/m/item/draft-landscape-of-covid-19-candidate-vaccines (gearchiveerd: http://dpaq.de/tSmOw)

Janssens Pharmaceutica: https://www.janssen.com/belgium/nl/Coronavirus-en-potentieel-vaccin(gearchiveerd: http://dpaq.de/oF71h)

dpa factcheck: https://www.presseportal.de/pm/133833/4600371 (gearchiveerd: http://dpaq.de/G4tQd)

Studie FAGG: https://www.fagg-afmps.be/nl/news/coronavirus_vergunning_voor_eerste_klinische_proef_met_covid_19_vaccin_in_belgie (gearchiveerd: http://dpaq.de/fX2dp)

College ter beoordeling van geneesmiddelen: https://www.cbg-meb.nl/onderwerpen/medicijninformatie-het-nieuwe-coronavirus/updates-medicijn-tegen-coronavirus-en-beschikbaarheid-van-medicijnen (gearchiveerd: http://dpaq.de/zgvPG)

Achtergrond Tugce Aktas: https://www.molgen.mpg.de/tugce-aktas (gearchiveerd: http://dpaq.de/u3Zp9)

Humaan pappillomavirus: https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/humaan-papillomavirus-hpv (gearchiveerd: http://dpaq.de/p7xLw)

SV40-virus in poliovaccin jaren '50 en '60: https://www.chop.edu/centers-programs/vaccine-education-center/vaccine-ingredients/sv40 (gearchiveerd: http://dpaq.de/Byi0A)

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-belgium@dpa.com